attika lehçesi ne demek?

Attika Lehçesi

Attika Lehçesi, Antik Yunanistan'ın Attika bölgesinde konuşulan ve Klasik Yunan döneminin temelini oluşturan lehçedir. Özellikle Atina şehri ve çevresinde gelişmiş ve yayılmıştır. Edebiyat, felsefe, bilim ve siyaset alanlarında büyük bir etkiye sahip olmuştur. Modern Yunanca'nın atası olarak kabul edilir.

Tarihçe

Attika lehçesi, MÖ 5. yüzyılda altın çağını yaşamıştır. Bu dönemde Atina, Yunan dünyasının kültürel ve siyasi merkezi haline gelmiş, bu da Attika lehçesinin prestijini artırmıştır. Ünlü yazarlar, filozoflar ve oyun yazarları eserlerini bu lehçede vermişlerdir.

• Kökenleri: Attika lehçesi, Hint-Avrupa dil ailesine aittir ve diğer Yunan lehçeleri gibi Proto-Yunan dilinden türemiştir.
• Gelişim: MÖ 8. yüzyıldan itibaren yazılı kayıtlarda görülmeye başlar. Zamanla, özellikle İyonya lehçesiyle etkileşim sonucu bazı özellikler kazanmıştır.
• Klasik Dönem: MÖ 5. ve 4. yüzyıllar, Attika lehçesinin en parlak dönemidir. Perikles dönemi Atina'sı, bu lehçenin standartlaştığı ve yayıldığı bir merkez olmuştur.
• Helenistik Dönem: Büyük İskender'in fetihleriyle birlikte Koine Yunancası yaygınlaşsa da, Attika lehçesi eğitimli kesimler arasında prestijini korumuştur.
• Roma Dönemi: Roma İmparatorluğu döneminde de Attika lehçesi, edebiyat ve eğitim dili olarak kullanılmaya devam etmiştir.
• Bizans Dönemi: Bizans İmparatorluğu döneminde, Koine Yunancası'nın evrimiyle ortaya çıkan Orta Çağ Yunancası, Attika lehçesinin izlerini taşımaya devam etmiştir.

Coğrafi Dağılım

Attika lehçesi, esas olarak Attika bölgesinde konuşulmuştur. Ancak, Atina'nın siyasi ve kültürel etkisi sayesinde, diğer bölgelerde de yaygınlaşmıştır. Özellikle koloni şehirlerinde ve eğitim merkezlerinde Attika lehçesinin izleri görülmektedir.

Özellikleri

Attika lehçesi, diğer Yunan lehçelerinden farklı bazı fonolojik, morfolojik ve sözdizimsel özelliklere sahiptir. Bu özellikler, onu diğer lehçelerden ayıran belirgin unsurlardır.

• Fonoloji (Ses Bilgisi):
  • Uzun /a/ sesinin korunması (örneğin, "μήτηρ" - anne kelimesindeki uzun a sesi).
  • /ps/, /ks/ gibi ses kümelerinin kullanımı.
  • Bazı kelimelerdeki ses değişimleri (örneğin, "θάλασσα" - deniz kelimesinin diğer lehçelerde farklı telaffuz edilmesi).
• Morfoloji (Biçim Bilgisi):
  • Fiil çekimlerinde ve isim hallerinde belirli farklılıklar.
  • Bazı zamirlerin ve sıfatların farklı biçimleri.
  • Belirli ön eklerin ve son eklerin kullanımı.
• Sözdizimi (Cümle Bilgisi):
  • Cümle yapısında ve kelime sıralamasında bazı farklılıklar.
  • Bağlaçların ve edatların kullanımında belirli özellikler.
• Sözcük Dağarcığı:
  • Attika lehçesine özgü kelimeler ve deyimler.
  • Diğer lehçelerden farklı anlamlara gelen kelimeler.

Edebiyat ve Önemli Eserler

Attika lehçesi, Yunan edebiyatının en önemli eserlerinin yazıldığı dildir. Bu eserler, felsefe, tarih, tiyatro ve diğer alanlarda büyük bir etkiye sahip olmuştur.

• Tiyatro: Sofokles, Euripides ve Aristofanes gibi ünlü oyun yazarlarının eserleri Attika lehçesiyle yazılmıştır. Örneğin, Sofokles'in Kral Oedipus ve Aristofanes'in Kuşlar adlı oyunları bu lehçenin en güzel örneklerindendir.
• Felsefe: Platon ve Aristoteles'in eserleri de Attika lehçesiyle yazılmıştır. Platon'un Devlet ve Aristoteles'in Nikomakhos'a Etik adlı eserleri, felsefe tarihinde önemli bir yere sahiptir.
• Tarih: Thukydides'in Peloponez Savaşı Tarihi ve Xenophon'un Anabasis adlı eserleri, Attika lehçesinin tarih yazımındaki önemini gösterir.
• Hitabet: Demosthenes'in hitabet sanatı eserleri, Attika lehçesinin retorik alanındaki gücünü ortaya koymaktadır.

Diğer Lehçelerle Karşılaştırma

Attika lehçesi, diğer Yunan lehçeleriyle karşılaştırıldığında bazı belirgin farklılıklar gösterir.

• İyonya Lehçesi: İyonya lehçesi, Attika lehçesiyle yakın akraba olmasına rağmen, bazı fonolojik ve morfolojik farklılıklar içerir. Örneğin, İyonya lehçesinde uzun /a/ sesi genellikle /e/ sesine dönüşmüştür.
• Dor Lehçesi: Dor lehçesi, Attika lehçesinden daha farklı bir yapıya sahiptir. Özellikle fiil çekimlerinde ve isim hallerinde belirgin farklılıklar görülür.
• Aiol Lehçesi: Aiol lehçesi, fonolojik olarak daha muhafazakar bir yapıya sahiptir. Attika lehçesinde görülen bazı ses değişimleri, Aiol lehçesinde korunmuştur.

Mirası

Attika lehçesi, günümüz Yunan dilinin ve batı düşüncesinin temelini oluşturmuştur. Bu lehçede yazılan eserler, yüzyıllardır okunmakta ve incelenmektedir. Ayrıca, modern Yunanca'nın sözcük dağarcığı ve gramer yapısı üzerinde de önemli bir etkisi vardır. Koine Yunancası ve daha sonraki Bizans ve Modern Yunanca evreleri, Attika'nın etkisini taşımaktadır.

Kaynaklar

• Smyth, Herbert Weir. Greek Grammar. Harvard University Press, 1920.
• Goodwin, William Watson. A Greek Grammar. Macmillan, 1894.
• Horrocks, Geoffrey. Greek: A History of the Language and Its Speakers. Longman, 1997.